Dowody księgowe będące podstawą zapisów w księgach rachunkowych
Rodzaje dowodów księgowych
Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe, które dokumentują dokonanie operacji gospodarczej, zwane dowodami źródłowymi. Dowody te dzielimy na:
- zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów (np. faktury zakupu, rachunki zakupu, noty odsetkowe, dokumenty KP i KW);
- zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom (np. faktury sprzedaży, rachunki sprzedaży);
- wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki (np. polecenia księgowania, karty płac, dokumenty magazynowe)
Podstawą zapisów w księgach rachunkowych mogą być również sporządzone przez jednostkę gospodarczą dowody księgowe:
- zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione (np. zbiorcze ujęcie faktur dokumentujących sprzedaż tego samego rodzaju);
- korygujące poprzednie zapisy (zwykle dowód taki ma postać polecenia księgowania);
- zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego (np. do chwili otrzymania faktury dokumentującej dokonane zakupy koszty wykonanej usługi ujmuje się na podstawie dokumentu wewnętrznego);
- rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych (przeksięgowanie).
W przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych, kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące tych operacji. Nie może to jednak dotyczyć operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem VAT oraz skup metali nieżelaznych od ludności.
Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera za równoważne z dowodami źródłowymi uważa się zapisy w księgach rachunkowych, wprowadzane automatycznie za pośrednictwem urządzeń łączności, informatycznych nośników danych lub tworzone według algorytmu (programu) na podstawie informacji zawartych już w księgach, przy zapewnieniu, że podczas rejestrowania tych zapisów zostaną spełnione co najmniej następujące warunki:
- uzyskają one trwale czytelną postać zgodną z treścią odpowiednich dowodów księgowych;
- możliwe jest stwierdzenie źródła ich pochodzenia oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za ich wprowadzenie;
- stosowana procedura zapewnia sprawdzenie poprawności przetworzenia odnośnych danych oraz kompletności i identyczności zapisów;
- dane źródłowe w miejscu ich powstania są odpowiednio chronione, w sposób zapewniający ich niezmienność, przez okres wymagany do przechowywania danego rodzaju dowodów księgowych.
Informacje, które powinny zawierać dowody księgowe
Dowód księgowy powinien zawierać co najmniej:
- określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego (określenie rodzaju dowodu, czyli np. faktura, wyciąg bankowy, polecenie księgowania itp., natomiast określenie numeru identyfikacyjnego oznacza nadanie odpowiedniego numeru dla danego typu dokumentów);
- określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej (chodzi o nazwy, adresy jednostek dokonujących operacji gospodarczej);
- opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych (należy określić szczegółowo, czego dotyczy operacja);
- datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę sporządzenia dowodu;
- podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów;
- stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania (czyli dokonanie także kontroli formalnej, merytorycznej i rachunkowej dokumentu; zadekretowanie dokumentu).
Przy czym można zaniechać zamieszczania na dowodzie danych, o których mowa:
- w powyższych punktach 1-3 i 5, jeżeli wynika to z odrębnych przepisów;
- w punkcie 6, jeżeli wynika to z techniki dokumentowania zapisów księgowych.
Wartość może być w dowodzie pominięta, jeżeli w toku przetwarzania w rachunkowości danych wyrażonych w jednostkach naturalnych następuje ich wycena, potwierdzona stosownym wydrukiem.
Dowód księgowy opiewający na waluty obce powinien zawierać przeliczenie ich wartości na walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji gospodarczej. Wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk.
Jeżeli dowód nie dokumentuje przekazania lub przejęcia składnika aktywów, przeniesienia prawa własności lub użytkowania wieczystego gruntu albo nie jest dowodem zastępczym, podpisy osób (tj. podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów) mogą być zastąpione znakami zapewniającymi ustalenie tych osób. Podpisy na dokumentach ubezpieczenia i emitowanych papierach wartościowych mogą być odtworzone mechanicznie.
Na żądanie organów kontroli lub biegłego rewidenta należy zapewnić wiarygodne przetłumaczenie na język polski treści wskazanych przez nich dowodów, sporządzonych w języku obcym.
Korekta dowodów księgowych
Dowody księgowe powinny być rzetelne, to jest zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej, którą dokumentują, kompletne, zawierające co najmniej dane określone powyżej, oraz wolne od błędów rachunkowych. Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania i przeróbek.
Błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych obcych i własnych można korygować jedynie przez wysłanie kontrahentowi odpowiedniego dokumentu zawierającego sprostowanie, wraz ze stosownym uzasadnieniem, chyba że inne przepisy stanowią inaczej.
Błędy w dowodach wewnętrznych mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej treści lub kwoty, z utrzymaniem czytelności skreślonych wyrażeń lub liczb, wpisanie treści poprawnej i daty poprawki oraz złożenie podpisu osoby do tego upoważnionej, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Nie można poprawiać pojedynczych liter lub cyfr.
Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód lub więcej niż jeden egzemplarz dowodu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich i wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu.
